|Crypto Talk 4| DeFi và những bức tranh chỉ mới bắt đầu tô vẽ.

Bitcoin tạo ATH mới, ETH test lại đỉnh cũ, và cả thị trường đột ngột tin vào tiềm năng công nghệ trở lại chỉ sau 3 tháng. Tạm bỏ qua chuyện giá cả, hôm nay mình muốn nói về DeFi, một ứng dụng của crypto trên các network như Ethereum, BSC, Solana, Avalanche…

DeFi, viết tắt của Decentralized Finance hay “tài chính phi tập trung”, là một khái niệm mới vừa xuất hiện ở những năm gần đây. Giải thích nôm na, với hệ thống tài chính tập trung truyền thống, mọi giao dịch đều sẽ phải thông qua ngân hàng, một tổ chức tâp trung có trách nhiệm đảm bảo cho hệ thống vận tải tiền tệ chạy mượt mà, tạo điều kiện truy cập tới mỗi người dân cũng như hỗ trợ cho nền kinh tế theo nhiều phương diện khác nữa. Việc đó đồng nghĩa với việc các tổ chức tài chính này đóng những vai trò cực kì quan trọng trong nền kinh tế và xã hôi. Và như một lẽ đương nhiên, trách nhiệm lớn luôn đi kèm với lợi ích lớn.

Mặc dù vậy, không phải đất nước nào cũng có đủ khả năng để xây dựng những hệ thống tài chính tân tiến và đủ hiệu quả để hỗ trợ cho nền kinh tế. Theo số liệu của the World Bank, tính đến năm 2017, gần 2 tỉ người trên thế giới, nghĩa là gần gần hơn 30% người dân thế giới, không có tài khoản ngân hàng. Việc này có nghĩa là gần 1/3 dân số thế giới, gần như không hề có bất kì lựa chọn cho việc phát triển tài chính cá nhân hay xây dự kinh doanh ở quy mô vừa và lớn.

Remittance, hay ngoại hối được chuyển về nước từ những người xuất khẩu lao động, ước tính toàn cầu vào năm 2020 lên đến hơn 700 tỉ đô (The World Bank, 2021). Đôi khi phí remittance của các nước này lên đến 20%, thậm chí đôi khi lên đến 50%. Đây là những khoản phí nghe như không tưởng và là một mất mát rất lớn không chỉ đối với người sử dụng mà còn với GDP của nhiều quốc gia. Ví dụ như El Salvador, khoảng tiền remittance chiếm đến 20% GDP của quốc gia này. Dẫu vậy, chính vì không có hệ thống ngân hàng và tài chính đủ phát triển, quá nhiều người dân không có tài khoản ngân hàng, những người dân của các nước này cũng chẳng còn bất kì lựa chọn nào khác.

Vậy các nước này liệu có cần tìm cách xây dựng những hệ thống tài chính ngân hàng đồ sộ như các nước phương Tây không? Với Fintech và DeFi thì câu trả lời mình nghĩ là không.

Có một concept gọi là nhảy cóc (leapfrogs). Đây là khi các đất nước kém phát triển hơn thu nhận những phát minh công nghệ từ các nước tiên tiến, nhảy cóc nhiều bước phát triển và trực tiếp sử dụng những công nghệ tiên tiến nhất, thậm chí là nhanh hơn cả các nước đã phát triển.

Một ví tiêu biểu cho hiện tượng này là điện thoại di động. Các nước phương tây sử dụng điện thoại bàn hàng chục, thậm chí là hàng trăm năm thì mới bắt đầu chuyển sang sử dụng điện thoại di động. Nhưng ở các nước châu Á, thời gian sử dụng điện thoại bàn ngắn hơn rất nhiều trước khi điện thoại di động soán ngôi điện thoại bàn. Điện thoại bàn ở nhiều nước Châu Phi thậm chí còn chả tồn tại vì chẳng có lí do gì phải xây dựng những đường dây điện thoại tốn kém khi đã có công nghệ điện thoại di động cả.

Tương tự, sự xuất hiện của DeFi có thể làm các hệ thống ngân hàng đồ sộ và tân tiến trở nên không liên quan (irrelevant) đối với rất quốc gia và dân số trên thế giới. Với DeFi, mọi người chỉ cần internet, trình duyệt web, một địa chỉ ví crypto, là đã có thể bắt đầu giao thương với bất kì ai trên thế giới. Không cần chứng thực, không cần chứng minh tài chính, không cần hệ thống tài chính ngân hàng phức tạp. Chỉ cần họ truyền tai nhau về cách tạo ví điện tử crypto, mua bán, trao đổi và giao thương bằng các tài sản crypto, là họ đã có thể có thêm một lựa chọn để phát triển tài chính cá nhân của mình ở quy mô quốc tế. DeFi đang phát triển với tốc độ chóng mặt khi mà tổng giá trị khóa (total value locked) vào trong các hệ thống tài chính phi tập trung tăng từ 500 triệu đô lên 250 tỉ đô chỉ trong vỏn vẹn 2 năm (DeFi Lama, 2021). Ở trên các sàn giao dịch phi tập trung DEX, khối lượng giao dịch mỗi ngày ngày cũng đang lên đến 3 tỉ đô, bằng hơn một nửa khối lượng giao dịch của Coinbase và 1/10 khối lượng giao dịch toàn cầu của Binance. (Binance và Coinbase là các sàn tập trung).

Mặc dù vậy, vẫn chưa nên định giá quá cao các dự án DeFi, crypto cũng như tiềm năng của nó. Nhiều người đang vẽ ra những bức tranh hoàn thiện về DeFi rồi nhưng với mình hiện tại mọi thứ chỉ mới bắt đầu thôi. Hiện tại 75% thị phần DeFi đang nằm trên Ethereum Network, trong khi mạng lưới Ethereum hiện tại có gas fee đang đang quá cao. Mỗi giao dịch gas fee có thể lên đến $20, $30 hoặc đôi khi là cả hàng trăm đô. Nhiều người sẽ thắc mắc vậy còn những hệ sinh thái khác như Solana hay Binance Smart Chain thì sao?

Câu trả lời theo ý kiến chủ quan của mình là những mạng lưới này chưa đủ tin tưởng, phần nhiều là vì chưa đủ phi tập trung (decentralized) bằng Ethereum. Câu chuyện phân tích và tranh luận về tính phi tập trung sẽ là một câu chuyện rất dài, nhưng theo nghiên cứu của mình thì hiện tại Ethereum và Beacon Chain (Eth2.0) vẫn đang là 2 mạng lưới có tính ứng dụng (utility network) phi tập trung nhất. Tại sao phi tập trung lại quan trọng? Vì sự phi tập trung không những sẽ quyết định tính bảo mật của mạng lưới mà còn rất quan trọng đối với tính minh bạch, công bằng và sự tin tưởng của người dùng nữa. Điều này thể hiện rất rõ khi mà phần lớn tiền DeFi vẫn nằm trên Ethereum dù cho gas fee của Ethereum đang cao gấp cả ngàn lần các mạng lưới khác.

Ngoài ra, việc thị trường này vẫn còn chưa được quy định pháp lý một cách rõ ràng và minh bạch vẫn là một điểm sẽ níu chân DeFi trong một vài năm tới. Vậy nên cho tới khi DeFi được regulated một cách kĩ lưỡng, minh bạch; cho tới khi nhưng đồng stable-coin soán được ngôi đầu của về tổng giá trị vốn hóa của Bitcoin và Ethereum; cho tới khi Ethereum khắc phục được gas fee hay một dự án layer 1 nào đó thực sự vượt trội được Ethereumm, thì lúc đó DeFi sẽ thực sự cất cánh và thể hiện giá trị ứng dụng của mình.

Còn với mình hiện tại, việc DeFi thay đổi thế giới chỉ vẫn đang là tầm nhìn và kì vọng của mọi người. Còn thực tế, DeFi chỉ đang là một bức tranh vừa mới bắt đầu được tô vẽ mà thôi.

Vậy nên dù cho mình vẫn tin tưởng thị trường trong ngắn và trung hạn vẫn có thể tăng mạnh vì nhiếu yếu tố khách quan khác, nhưng về mặt dài hạn thì một thời kì điều chỉnh mạnh toàn thị trường crypto vẫn là một thứ sẽ phải xảy ra. Vì với mình, công nghệ vẫn chưa đủ chin và bộ khung pháp lí vẫn chưa đủ hoàn thiện so với những kì vọng của thị trường hiện nay.