Last updated
Để đơn giản hóa lời giải thích cho công nghệ blockchain hay distributed ledger technology thì có thể dùng ví dụ về Google Docs. Xem thêm hình minh họa bên dưới cho dễ hiểu nhé.
Hãy tưởng tượng tồn tại một Google Docs đang ghi chép lại một văn bản quan trọng dài hơn 10 triệu trang. Văn bản này hiện đang có hàng triệu người tham gia gõ vào đó và mỗi người tham gia có thể gõ 1000 từ.
Văn bản này được chia sẻ đồng thời cho tất cả mọi người tham gia văn bản, một cách công khai và minh bạch và không thuộc quyền kiểm soát của bất kì một ai.
Nhưng mà nếu không có ai quản lí văn bản đó thì làm sao có thể biết được mỗi người dùng (users) chỉ gõ dưới 1000 từ?
Đó chính là bằng cách sẽ có 8 thành viên tình nguyện tải hết toàn bộ 10 triệu trang văn bản này về lưu trữ, những người này tạm gọi là nodes. Còn những bạn users chỉ cần gõ lên, sau đó gửi phần muốn nhập lên văn bản cho các bạn nodes, các nodes này sẽ kiểm xem những bạn users này đã gõ bao nhiêu từ rồi và còn số dư là bao nhiêu từ trong tài khoản. Quá trình này gọi là xác thực.
Sau khi một bạn node xác thực thành công thì bạn này phải gửi bản cập nhật mới nhất của văn bản cho 7 bạn nodes còn lại trong hệ thống. Việc này giúp cho văn bản dù được phân bổ và lưu trữ phi tập trung nhưng vẫn giữ được tính đồng nhất. Ngoài ra, nó còn giúp cho văn bản này trở nên bảo mật hơn rất nhiều. Trong trường hợp 3 bạn nodes nhà bị cúp điện thì “mạng lưới văn bản” này vẫn được duy trì bởi 5 bạn còn lại. Cơ chế này cũng giúp cho hackers gặp khó khăn hơn rất nhiều trong việc tấn công hoặc thay đổi “mạng lưới văn bản” vì văn bản này liên tục được cập nhật cho nhau giữa các nodes.
Notes là ví này chỉ là phiên bản đơn giản hóa thôi nhé.
Vậy tính phi tập trung này nằm ở đâu?
Chính là nằm ở các bạn nodes – những người có quyền xác thực phần văn bản được thêm vào.
Và đương nhiên, các bạn nodes này khi tham gia xác thực văn bản thành công thì sẽ được nhận thưởng tiền công xác thực. Chính vì vậy nên các bạn nodes này sẽ tranh giành nhau khả năng được xác thực văn bản để nhận nhiều phần thưởng hơn.
Quá trình này của các blockchain hiện tại khác nhau như thế nào? Tiêu chí chọn nodes được quyền xác thực ở mỗi mạng lưới (nền tảng blockchain) sẽ khác nhau.
Ví dụ đối với Bitcoin hay cơ chế đồng thuận PoW, các nodes này sẽ phải đua nhau giải một câu đố, ai giải ra nhanh nhất thì sẽ giành được quyền xác thực giao dịch.
Đối với Eth 2.0, Solana, BSC (cơ chế đồng thuận PoS), các nodes sẽ được lựa chọn ngẫu nhiên và được ưu tiên theo một số tiêu chí nào đó được quy định sẵn, thường sẽ là ai stake nhiều coin hơn thì nodes đó có khả năng cao hơn được chọn để xác thực giao dịch nhận thưởng.
Vì vậy, khi mà số lượng nodes càng nhiều, hàm chọn nodes được quyền xác thực càng ngẫu nhiên và khó đoán thì mạng lưới càng bảo mật hơn (vì nếu hackers muốn hack thì phải đoán đúng nodes sẽ được chọn, sau đó hack vào nodes đó).
Đây chính là sự quan trọng của tính phi tập trung. Nó không phải là lí tưởng về mặt công bằng xã hội gì, mà đó là lí tưởng về tính bảo mật của một mạng lưới phi tập trung.
TL;DR: sự phi tập trung theo quan điểm cá nhân nằm ở số lượng validators/nodes và tỉ lệ ngẫu nhiên validators được chọn để xác thực văn bản.
Vậy hiện các mạng lưới layer 1 đang “phi tập trung” như thế nào và vì sao Eth 2.0 là mạng lưới yêu thích của mình về mặt phi tập trung.
Bitcoin: https://btc.com/stats/pool.
Vẫn đề của Bitcoin chính là một số lượng miners (thợ đào) tạo ra những mining pool (bể đào) để chia sẻ phần thưởng với nhau cũng như rủi ro cho nhau. Ví dụ ông 2 ông A B hợp tác với nhau, nếu ông A được chọn xác thực thì ông B cũng được chia 1 nửa phần thưởng và ngược lại, vẫn đỡ hơn là thằng C không có gì. Khi mà những cái pool này càng lớn mạnh thì rủi ro được san đều ra, khiến cho nguồn thu nhập từ việc đào ổn định và ít rủi ro hơn rất nhiều. Tuy nhiên, việc này lại tạo ra một quả cầu tuyết khiến cho những pool đào lớn cứ ngày một phình ra. Có thể hiểu những pools đào này chính là các nodes – những người có quyền đồng block và tỉ lệ cao sẽ được chọn xác thực giao dịch. Hiện tại, 4 bể đào lớn nhất đã chiếm đến hơn 60% mining powers của Bitcoin và vẫn đang ngày một tập trung hơn chứ không có chiều hướng giảm. (Cách đây mấy tháng đi cãi nhau thấy 4 pools chính nhỉnh hơn 50% tí thôi mà giờ đã hơn 62% rồi).
Solana: https://solanabeach.io/validators. Tốc độ claim hơn 50,000 tps, max 400,000 tps sẽ xì khói (đã được thực chiến và xì khói thành công).
Hiện tại Solana có hơn 1100 validators, trong đó 19 validators kiểm soát hơn 33% tổng số lượng stake.
Chắc mọi người vẫn còn nhớ vụ sập Solana network cách đây mấy tuần. Lúc đó mạng lưới đã bị bot spam đến quá tải và tự động shut down nhiều validators. Số lượng validators còn lại không đủ để duy trì mạng lưới khiến mạng lưới sập gần như một ngày. Hãy tưởng tượng Google sập trong vòng 20 tiếng thì sẽ hiểu được hậu quả của một mạng lưới crypto sập nếu như sau này có nhiều ứng dụng hơn nằm ở trên đó.
Near: White paper claim sẽ được 100k TPS với 1 triệu Nodes. Hiện tại: 60 nodes, 7 nodes đúng đầu stake hơn 33%. Mạng lưới phải hiển thị khuyến khích stake vào các nodes bên dưới để tăng tính “phi tâp trung” cho mạng lưới.
Binance Smart Chain: https://bscscan.com Tốc độ 127 tps peak.21 active validators =))
Polkadot: https://polkastats.io. Tốc độ 1000 – 3000 TPS.Chưa ra mainnet, duy trì 297 validators bền bỉ hơn 1 năm nay. Theo kế hoạch tối đa sẽ là 1000 validators với 10 validators mỗi parachains. Nhấn mạnh, 10 validators mỗi parachain.
eGLD: https://explorer.elrond.com/validators. Tốc độ 10,000 – 15,000 TPS. 3200 validators, 3 shards, mỗi nodes yêu cầu stake 2500 EGLD là thành validators.
Ethereum Beacon Chain (eth 2.0): https://beaconcha.in. Tốc độ dự kiến: 50,000 TPS – 150,000 TPS.Hiện tại, (khi chưa merge với Ethereum 1.0) 250,000 validators, gấp trăm ngàn lần những mạng lưới khác. Mỗi validators có giới hạn tối đa ban đầu là 32 ETH. Average hiện tại đang cao hơn vì cộng thêm phần thưởng staking dần nó trồi ra.
Một điểm mình thích ở EGLD và Beacon Chain (eth2.0) chính là có giới hạn tối đa số lượng coin mà mỗi validators có thể stake. Lí do là vì nếu không có giới hạn như BSC, EOS hay Cardano, những validators top đầu sẽ ngày càng có nhiều người chọn stake vào và phình to ra, gần như sẽ là vết xe đổ về tính phi tập trung của Bitcoin.
Những dự án lớn như Solana, Near, phần lớn đều đang hi sinh tính phi tập trung của mình để theo đuổi scalability (tốc độ) của mạng lưới, theo đuổi phí giao dịch rẻ để thỏa mãn được nhu cầu trải nghiệm của người dùng.
Ở thời điểm hiện tại, khi mà sự tò mò của thị trường về công nghệ này đang được đẩy lên cao nhờ giá crypto đang chạm nóc, việc xuất hiện những mạng lưới có đầy đủ DeFi cũng như NFTs mang lại một trải nghiệm giá rẻ mới lạ cho người dùng là quá đủ để tạo ra những cái narratives về tiềm năng khủng khiếp trong tương lai của công nghệ này, cái này chắc quá nhiều người nghe rồi. Tuy nhiên, những giao dịch vẫn còn giá trị nhỏ (ngay cả giao dịch trăm triệu đô cũng đừng nghĩ là giao dịch lớn, lớn là phải lên đến hàng tỉ hoặc chục tỉ đô cơ), thì ảnh hưởng của lỗi hệ thống vẫn còn rất bé, thiệt hại chỉ đang dừng ở mức triệu đô, thậm chí đợt Solana sập hơn 1 ngày còn chẳng ai thèm thống kê thiệt hại nền kinh tế là bao nhiêu vì chắc thiệt hại còn chả đáng kể.
Mặc dù vậy, để ứng dụng DeFi, NFT có thể kéo được khối lượng giao dịch trăm nghìn tỉ đô lên public blockchain; để nhiều mô hình kinh doanh, dịch vụ hàng ngày được điện tử hóa và ứng dụng nhiều hơn trên nền tảng này, thì kì vọng và mức độ tin tưởng về bảo mật phải cao hơn rất nhiều trong thời gian tới. Cũng vì những lẽ đó, ở thời điểm hiện tại, mình chỉ đang thấy được một dự án có khả năng thực sự thỏa mãn được kì vọng của mình, đó là eth 2.0.
Phương diện công nghệ là vậy, tuy nhiên về phương diện đầu tư thì nó lại là một câu chuyện hoàn toàn khác. Với mình, hiểu sâu về công nghệ sẽ giúp rất nhiều cho việc chọn ngựa đường dài. Nhưng về ngắn hạn thì phải bám sát thị trường và phân tích nhiều hơn về các dấu hiệu kinh tế. Bởi vì nếu giá trị công nghệ thực sự được hiểu và phản ánh vào giá tài sản crypto thì Doge, Shiba Inu đã không nằm trong top 100 coin market cap, chứ đừng nói là top 10.
Tiền đang nằm trong crypto là tiền không hiểu crypto, vậy nên mình phải chơi theo luật của nhóm không hiểu crypto. Cho tới khi tiền này rút ra khỏi thị trường, khi đó sẽ đổi sang chơi luật của người hiểu crypto.
